Xuất khẩu sang Trung Quốc đang dần phục hồi, bất chấp loạt rào cản kỹ thuật mới.

Số liệu hải quan cho thấy xuất khẩu  rau quả Việt sang Trung Quốc tháng 8 đạt 678 triệu USD, tăng hơn 40% so với tháng trước và 15% so với cùng kỳ. Tính 8 tháng, thị trường này nhập gần 2,8 tỷ USD rau quả Việt, giảm 9,3% so với cùng kỳ nhưng mức sụt giảm đã thu hẹp đáng kể so với đầu năm. Với tỷ trọng gần 60% toàn ngành, Trung Quốc đang lấy lại vai trò đầu tàu tăng trưởng.

Sự phục hồi đến sau nửa đầu năm đầy thử thách, khi Trung Quốc đồng loạt siết tiêu chuẩn an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc. Các quy định về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, kim loại nặng, chất vàng O, cadimi khiến nhiều lô hàng ách tắc. Từ tháng 7, Trung Quốc tiếp tục áp giới hạn lưu huỳnh  dioxit trong trái cây tươi ở mức 50 ppm, tạo thêm áp lực cho các nhà xuất khẩu trong khu vực.

Theo báo cáo của Bộ Công Thương, tháng qua Thái Lan có hàng chục container nhãn bị trả về vì nhiễm lưu huỳnh dioxit vượt ngưỡng, khiến giá nhãn tại vườn giảm 30%. Trong khi đó, hàng Việt vẫn xuất khẩu thông suốt nhờ chất lượng ổn định. Việt Nam hiện đầu tư mạnh vào vùng trồng chuẩn hóa, siết quy trình kiểm soát và mở rộng chế biến sâu, biến rào cản thành động lực gia tăng thị phần.

"So với Thái Lan, Việt Nam có lợi thế địa lý gần, không cần dùng lưu huỳnh để bảo quản rau quả", ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam nói.

Ngay từ đầu năm, khi Trung Quốc tăng kiểm soát, nhiều công ty trong nước đã thắt chặt quy trình từ vùng trồng đến đóng gói. Ông Nguyễn Khắc Huy, Giám đốc Hoàng Phát Fruit, cho biết: "Nửa đầu năm thông quan rất khó, nhưng khi siết bao bì, nâng cao chất lượng trái cây và truy xuất nguồn gốc kỹ hơn, hàng đã thông suốt".

Bà Ngô Tường Vy, Giám đốc Chánh Thu, cũng cho biết từ tháng 7 đến nay công ty đều đặn xuất 200-300 container sầu riêng mỗi tháng. "Thị trường ngày càng khắt khe, nhưng khi nâng chuẩn chất lượng và đáp ứng quy định về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, xuất khẩu lại ổn định," bà nói.

Nhiều doanh nghiệp khác cũng đầu tư thêm kho lạnh, cải tiến công nghệ bảo quản, thay đổi mẫu mã và xây dựng thương hiệu riêng để đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng Trung Quốc. Chính những bước đi này giúp xuất khẩu không chỉ hồi phục mà còn bền vững hơn.

Các doanh nghiệp cũng cho rằng, khác với Thái Lan vốn phụ thuộc vào lưu huỳnh để bảo quản trái cây quãng đường dài, Việt Nam có lợi thế vận chuyển gần, ít phải dùng hóa chất, dễ thích ứng hơn với quy định mới và tạo lợi thế cạnh tranh.

Đầu năm, khi sầu riêng Việt bị siết kiểm dịch về chất vàng O, cadimi - các hợp chất có nguy cơ gây ung thư, doanh nghiệp Việt đã cấp tập tăng cường kiểm tra vùng trồng, giám sát tồn dư và điều chỉnh đóng gói. Nhờ đó, Trung Quốc đã cấp thêm 829 mã vùng trồng và 131 cơ sở đóng gói sầu riêng cho Việt Nam, nâng tổng số lên hơn 1.800. Trong nước, Bộ Nông nghiệp và Bộ Tài nguyên & Môi trường cũng ban hành Quyết định 3015, thiết lập quy trình kiểm soát riêng cho sầu riêng, tạo tiền lệ quan trọng cho các nông sản khác.

Ông Đặng Phúc Nguyên nhận định Việt Nam hoàn toàn có thể gia tăng thị phần tại Trung Quốc nếu duy trì tốt kiểm soát an toàn thực phẩm. Thực tế, cảnh báo cadimi trong sầu riêng chỉ xuất hiện rải rác và đã được xử lý.

Ở góc độ xúc tiến, Thương vụ Việt Nam tại Trung Quốc đang đẩy mạnh thâm nhập các địa phương phía Bắc và Tây Bắc - nơi có thu nhập cao, nhu cầu lớn với rau quả nhiệt đới. Nhân dịp kỷ niệm 75 năm quan hệ Việt - Trung, nhiều hội chợ và sự kiện thương mại sẽ diễn ra, mở thêm cơ hội tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng nội địa.

Với đà hồi phục từ quý III, doanh nghiệp và hiệp hội kỳ vọng kim ngạch rau quả năm 2025 có thể vượt 7 tỷ USD, cao hơn năm ngoái. Tuy nhiên, theo ông Nguyên, triển vọng này chỉ thành hiện thực nếu doanh nghiệp Việt coi "chuẩn mới" không phải rào cản, mà là động lực nâng cấp toàn bộ chuỗi giá trị.

Tháng 8, kim ngạch rau quả đạt 951 triệu USD, tăng 24,4% so với tháng 7 và tăng 13% so với cùng kỳ 2024 - mức cao nhất từ trước đến nay. Lũy kế 8 tháng, xuất khẩu rau quả đạt hơn 4,8 tỷ USD, tăng 2% so với cùng kỳ.

Thi Hà