Mặt cạo trên cây cao su là bộ phận khai thác quan trọng của cây cao su và dễ bị nhiễm bệnh nguy hiểm nhất vào mùa mưa. Bệnh được biết dưới nhiều tên như sọc đen, loét sọc mặt cạo, thối mặt cạo… lần đầu xảy ra tại Sri Lanka năm 1909 và tiếp theo xuất hiện trên tất cả các nước trồng cao su từ châu Á đến châu Phi và châu Mỹ. Bệnh hủy hoại mặt cạo làm giảm sản lượng mủ cũng như khó khăn cho việc khai thác sau này. Trong điều kiện canh tác cao su tại nước ta, bệnh phổ biến vào mùa mưa tháng 6 – 11 ở vùng Đông Nam bộ và Tây Nguyên. Riêng miền Trung lại thường xuất hiện tháng 9 đến tháng 1 năm sau, ít quan trọng trong mùa khô do nấm cần ẩm độ cao để phát triển và gây bệnh.

Bệnh loét sọc mặt cạo trên cây cao su

Tác nhân gây bệnh

Do nấm Phytophthora palmivora (Bult.) Bult; P. botryosa Chee và P. meadii Mc Rae. Tại Việt Nam do P. palmivora và P. botryosa, chúng cũng là tác nhân gây rụng lá mùa mưa, cho nên bệnh thường nặng ở vùng có rụng lá mùa mưa do nước mưa rửa trôi bào tử xuống mặt cạo. Nấm phát tán chủ yếu do nước mưa và tồn tại qua mùa khô trên các vết bệnh cũ. Hơn nữa, nấm tồn tại trong đất thời gian dài mà không mất đi khả năng gây bệnh. Do đặc tính khai thác cao su là thường xuyên tạo vết thương qua những lần cạo, đây cũng là cửa ngõ cho nấm xâm nhập. Nấm có khả năng xâm nhiễm sau khi cạo 72 tiếng, cho nên xử lý thuốc mang lại hiệu quả cao sau mỗi lần cạo. Ngoài cây cao su, nấm còn ký sinh trên 138 loại cây thuộc nhiều họ khác nhau, trong đó có một số cây có tầm kinh tế quan trọng như đu đủ, cam, chanh, sầu riêng, ca cao, tiêu, dưa hấu… Đã có ghi nhận nấm trên cây cao su có khả năng gây hại cho sầu riêng, ca cao, tiêu, cam, chanh và ngược lại. Nấm chỉ gây hại cho cây hai lá mầm.

Triệu chứng

Triệu chứng ban đầu không rõ rệt với những sọc nhỏ hơi lõm vào có màu nâu nhạt ngay trên đường cạo và song song với thân cây. Nếu không phòng trị các vết sẽ liên kết lại thành từng mảng lớn, lúc này vỏ bị thối nhũn và có mủ cũng như dịch màu vàng rỉ ra từ vết thương có mùi hôi thối. Dưới vết bệnh có đệm mủ và những sọc đen trên gỗ, lúc này tượng tầng bị hủy hoại và để lộ gỗ, đây là vị trí thuận lợi cho mối mọt xâm nhập làm gãy đổ cây. Khi cây bị nặng, vết bệnh phá hủy toàn bộ mặt cạo và phát triển lên mặt cạo tái sinh cũng như vỏ nguyên sinh, đưa đến hậu quả làm mất diện tích mặt cạo và khó khăn cho việc khai thác sau này. Nếu mặt cạo bị hại nặng có thể làm giảm sản lượng đến 100%.

Phòng trị

-      Không cạo khi mặt cạo còn ướt và cạo phạm vì đó là điều kiện tốt cho nấm xâm nhập.

-      Cạo đúng kỹ thuật và diệt cỏ dại mang lại hiệu quả phòng bệnh tốt.

-      Dùng Mexyl MZ 72WP (8% metalaxyl + 64% mancozeb) 2% pha trong nước và quét một băng rộng 2 – 3cm trên miệng cạo khi bệnh xuất hiện với chu kỳ khoảng 1 tuần/lần cho đến khi cây khỏi bệnh.

ThS Phan Thành Dũng